معرفی ماهی اسکار یا طاووس ماهی

ماهی اسکار که در برخی مناطق به آن طاوس ماهی و یا سیکلید مخملی هم گفته می شود، یکی از مهم ترین ماهیان زینتی آکواریومی است که از 60 سال پیش مورد توجه علاقمندان به نگهداری ماهیان زینتی قرار گرفته است. با ما در پت98 همراه باشید تا به بررسی ویژگی های این ماهی زیبا بپردازیم.

فهرست مطالب

• آشنایی با ماهی اسکار
• مشخصات طاووس ماهی
• خلق و خوی ماهی اسکار
• تغذیه Astronotus ocellatu
• انواع ماهی اسکار
• تشخیص ماهی اسکار نر و ماده
• روش تکثیر ماهی اسکار
• اندازه آکواریوم برای ماهی اسکار
• ماهی های سازگار با اسکار
• بیماری های رایج ماهی اسکار
• جمع بندی

آشنایی با ماهی اسکار

ماهی های اسکار معروف ‌ترین نوع از ماهیان گوشتخوار و از خانواده سیکلید به شمار می روند. نام علمی ماهی اسکار ASTRONATUS OCELLATUS است و در آب‌های شیرین زندگی می‌ کند. این ماهی زیبا و آکواریومی را که از محبوبیت ویژه ای برخوردار است، به طور معمول با ماهیان بزرگ تر از خود و یا هم نوع خودشان نگهداری می کنند. از آن جایی که این ماهی گوشتخوار می تواند ماهیان کوچک تر را به عنوان طعمه بگیرد، پیشنهاد می‌شود که در کنار این ماهی از ماهیان کوچک استفاده نشود.

مشخصات طاووس ماهی

ماهی های اسکار در حالت عادی حدود 1600 گرم وزن دارند و طولشان بین 30 تا 40 سانتی متر است. خواستگاه اسکارها سرشاخه رودخانه آمازون در شمال آمریکا، ونزوئلا، برزیل، کلمبیا، اورنیکو، پاراگوئه و پرو است. عمر این ماهی ها معمولا 10 تا 15 سال است ولی نمونه ای از آن ها نیز وجود دارد که تا 20 سال هم عمر کرده اند. ماهی های اسکار را در تمام نقاط آب یعنی هم در حجم آب و هم در کف می توانیم مشاهده کنیم. یکی از مواردی که باعث شده است اسکارها محبوب باشند، جان سختی و توانایشان در عادت به شرایط جدید است.

خلق و خوی ماهی اسکار

از لحاظ اخلاقی اسکارها ماهیان پرخاشگری محسوب می شوند، زیرا سعی می کنند هر چیزی در محیط اطرافشان که اندازه دهانشان باشد را یکجا ببلعند. این رفتار پرخاشگرانه در فصل تولید مثل و جفت گیری تا حد قابل توجهی بیشتر هم می شود. ماهی های اسکار نسبت به قلمروشان حساسیت نشان می دهند و حتما باید فضای بزرگی را برای زندگی آن ها فراهم کنید، در غیر این صورت باعث درگیری خطرناک و مرگ آور آن ها با دیگر آبزیان محل می شود.

این ماهی های باهوش، می توانند کسی که به آن ها غذا می دهد را بشناسند و حتی نسبت به افراد تازه وارد احساس غریبگی کنند. همین ویژگی باعث جلب توجه آکواریوم­ دارها به آن ها گردیده است. یادداشت هایی حاکی از آموزش اسکارها برای گرفتن غذا پس از به صدا در آوردن یک زنگ در نقطه مشخصی از یک آکواریوم بزرگ و یا پنهان کردن غذا در گوشه ای از یک حوضچه یا استخر کوچک و سپس به صدا در آوردن زنگ و عکس العمل اسکار برای رفتن و خوردن غذا در دست است. کاری که اسکارها پس از آموختن، از آن خیلی خوششان می آید، این است که آن ها را همانند سگ ها می توان با دست نوازش کرد.

تغذیه Astronotus ocellatu

این ماهی در طبیعت از ماهی های کوچک تر از خود، حشرات زنده و لارو حشرات تغذیه می کند. به همین دلیل غذای اصلی این ماهی منابع پروتئینی بسیار بالایی دارد. تغذیه ماهی اسکار در آکواریوم نیز باید با انواع غذاهای خشک و منجمد دارای منابع پروتئینی بالا انجام گیرد. توصیه می شود که 80 درصد رژیم غذایی شامل یک نوع غذای بسته بندی مخصوص ماهیان سیچلاید باشد و برای 20 درصد باقی از غذاهای منجمد مثل ماهی کیلکا و میگو استفاده گردد.

لازم به ذکر است که بر خلاف بسیاری از منابع در این جا به استفاده از کرم خونی منجمد و دل مرغ و یا دل گوساله توصیه نمی شود. کرم خونی منجمد با وجود دارا بودن منابع پروتئینی بالا به علت بیماری زا بودن (انگل زایی به دلیل استریل نامناسب انواع موجود این غذا در بازار) و همچنین ایجاد آلودگی داخل آکواریوم غذای مناسبی برای ماهی اسکار نیست. مصرف دل گاو نیز در بلند مدت موجب بروز بیماری های روده ای و همچنین در کوتاه مدت موجب بروز یبوست در ماهی می شود. 

انواع ماهی اسکار

اسکار تایگر: این ماهی که با نام اسکار تایگر یا ببری شناخته می شود، از محبوب ترین انواع اسکار ماهی ها است و می توانیم آن را از الگوی روی پوستش تشخیص دهیم. بدن این ماهی ها معمولا به رنگ سیاه است و الگوی نارنجی یا قرمز مایل به نارنجی روی آن وجود دارد.

اسکار فلوراید: این ماهی شباهت زیادی به ماهی تایگر دارد و همان طور که از اسمش معلوم است در فلوریدا یافت می شود. اسکار فلوراید ظاهرش بسته به کیفیت غذایی که می خورد و آب محل زندگی اش تغییر می کند و اگر این عوامل کیفیت نداشته باشند، رنگ ماهی با گذر زمان از بین می رود.

اسکار سلطنتی: این ماهی دمی بلند، شفاف و نخ مانند با لکه های نارنجی روشن دارد، که آن را از سایر گونه های اسکار جدا می کند و رنگ بدنش می تواند سیاه یا نارنجی مایل به قرمز باشد. ماهی های اسکار سلطنتی می توانند دمشان را به راحتی گسترش دهند که ظاهر زیبایی به آن ها می دهد.

اسکار مسی: این ماهی ها معمولا بدن دو رنگی با ترکیب قرمز آتشین و سیاه دارند و باله هایشان بیشتر به رنگ سیاه است و خطی نارنجی در کنار چشمانشان که از سر بیرون زده دیده می شود.

اسکار لیمویی: این ماهی ها بدنی سفید دارند که شیبی زرد روی آن وجود دارد و در کل ظاهر آن ها به کیفیت غذایی که می خورند، بستگی دارد.

اسکار سبز: بدن این ماهی ها به شکل مخلوطی از سبز با رنگ های دیگری چون زرد و سیاه است و رنگ بندی ها و الگوهای متفاوتی دارند. بعضی از این اسکارهای سبز هسته ای تیره یا حلقه هایی زرد روی بدنشان دارند.

تشخیص ماهی اسکار نر و ماده

ماهی اسکار نر قوز روی سر بلندتری دارد و لب های ضخیم و پهن تر و چانه بزرگ ‌‌تری نسبت به ماده دارد. جنس ماده قوز روی سر کوتاه تر و لب های باریک تر و نازک تر و دهان کوچک تری از جنس نر دارد.

معمولا باله های نرها به نسبت بزرگ تر از باله های ماده های هم اندازه است. به علاوه منطقه قرمز رنگ روی بدن نرها از ماده ها بیشتر است. به هر حال باز هم تشخیص دهنده ممکن است گاهی دچار اشتباه شود. اما نزدیک زمان تخم ریزی، در قسمت مخرج تناسلی ماهی، لوله ای ظاهر می شود که به آن لوله تخم ریزی یا لوله تولیدمثلی می گویند. این لوله در ماده ها پهن تر و در نرها نوک تیز است.

روش تکثیر ماهی اسکار

ماهیان اسکار از طریق تخم ریزی تولید مثل می کنند. این ماهی برای این که بتواند عملیات تولید مثل را انجام دهد، باید به سن 18 ماهگی برسد تا بتواند به خوبی نسل خود را نگه دارد. ماهی اسکار قبل از این که اقدام به تخم ریزی نماید، محل تخم ریزی خود که معمولا بین تخته سنگ ها است را تمیز کرده و حفره هایی در دل شن های کف آکواریوم ایجاد می نماید. این حفره ها در آینده فضای نگهداری از تخم های او می شوند. به این شکل می توان متوجه شد که زمان تخم ریزی فرا رسیده است.

برای این که زمان بیرون آمدن بچه ماهیان اسکار از تخم را سریع تر کنید، پیشنهاد می‌شود کمی نمک به آب اضافه کنید تا این زمان کوتاه تر شود. در غیر این صورت ماهیان اسکار در زمان معمولی خود از تخم بیرون می آیند. این قاعده برای اکثر ماهی های آب شیرین صدق می کند. ماهیانی که در رودخانه ها زندگی می کنند و از آب شیرین استفاده می کنند، در زمان تخم ریزی به سمت ساحل دریا می روند و در آن مکان تخم ریزی را انجام می دهند. دلیل این که زمان تولید مثل ماهیان در طبیعت زودتر است، همین موضوع می باشد.

از لحظه ای که ماهی تخم ریزی را انجام می دهد تا زمانی که بچه ماهی ها از تخم بیرون می آیند، حدود 3 تا 4 روز طول می کشد. این تخم ها به اندازه ماش، به رنگ قهوه ای، گرد و چسبناک هستند. سعی کنید در زمان نگهداری از ماهی های اسکار در این مدت زمان که ماهیان با تمیز کردن و ایجاد حفره در کف آکواریوم فرآیندهای خود را آغاز می کنند، از تعویض آب آکواریوم خودداری نمایید تا تخم آنها از بین نرود.

تخم ریزی ماهی اسکار

اسکار ماده با لرزش های مخصوصی به سطح سنگ نزدیک می شود و تخم ریزی را شروع می کند و به صورت یک خط ردیفی از اول تا انتهای سنگ، تخم ها را بر روی آن می چیند و به دلیل این که تخم ها چسبنده هستند به هم و به سنگ می چسبند. پشت سر ماده، ماهی نر با حرکات جذاب و رقص های شادی همراه لذت، با لرزش های مخصوص روی تخم ها اسپرم ها را رها می کند.

این حرکات زیبا و رقص حدود 2 ساعت طول می کشد و شاید ابراز علاقه آن ها به یکدیگر کمی خشن و شدید به نظر بیاید. این ماهی ها بعد از جفت گیری بی حال و شل در کنار یکدیگر آرام می گیرند و در نتیجه تجزیه اسپرم رنگ آب شیری شده و روی سطح آن حالت کف زده به وجود می آید، که در این صورت باید آن قسمت آب را عوض کنید. بهتر است آکواریوم محل زندگی اسکار سر بسته باشد تا ماهی بیرون نپرد. توجه داشته باشید که، در این مراحل هرگز برای آن ها ایجاد مزاحمت نکنید.

مراقبت از تخم ها و نوزادان توسط والدین

پس از اتمام تخم ریزی، مراقبت از تخم ها توسط والدین آغاز می شود. معمولا اسکار نر و ماده هر دو از تخم ها مراقبت می کنند. هم زدن آب با باله به منظور اکسیژن رسانی به تخم ها اولین و مهم ترین کار والدین است. در مواقع لازم نیز تخم ها به وسیله دهان والدین تمیز می شوند و آنها که مرده اند برداشته می شوند.

اگر حرارت آب آکواریوم بین 25 تا 26 درجه سانتیگراد باشد، زمان رشد و نمو جنینی حدود 36 ساعت خواهد بود. نوزادها نسبتا درشت هستند و پس از خروج از تخم خود را به محلی که تخم ها قرار داشته اند می چسبانند. والدین نیز به طور مداوم آنها را زیر نظر دارند.

مراقبت از تخم ها توسط صاحب آکواریوم

می توانید یکی از دو روش زیر را برای نگهداری از تخم ها در نظر بگیرید، چیزی که مهم است دوری تخم ها از دسترس ماهی ها است و باید آن ها را با شرایط و اصول صحیح نگهداری نمود. برای آکواریوم تخم ها باید اکسیژن کافی و فیلتر مناسب در نظر گرفت.

1. اگر مقدار زیادی از تخم ها توسط حرکات ماهی ها در نقاط دیگر آکواریوم پاشیده شده است و امکان جابه‌جایی ندارند، بهتر است ماهی های مولد را به آرامی از آن جا به آکواریوم آماده دیگری انتقال دهید.
2. در صورتی که تخم ها به صورت مرتب و منظم بر روی تخته سنگ چیده و چسبیده شده اند. می توان به آرامی سنگ حامل تخم ها را به آکواریومی دیگر که از قبل آماده شده منتقل کرد.

رنگ نوزاد ماهی اسکار

رنگ بچه ماهی ها با والدین فرق فاحش دارد. زمینه بدنشان سیاه رنگ است و روی بدن لکه ها و خطوط منقطع زرد تا سفید دیده می شود. تا وقتی که بچه ماهی ها به طول 7 تا 10 سانتی متر نرسند، رنگ اصلی و به خصوص قرمزی آنها ظاهر نمی شود.

اندازه آکواریوم برای ماهی اسکار

آکواریوم ماهی اسکار باید فضایی ایده آل باشد که شرایط خوب و مناسبی را برای این ماهی فراهم کند. بدیهی است که یک ماهی بزرگ به مخزنی بزرگ نیز احتیاج دارد. در حقیقت اگر قانون نسبت دادن 2.5 سانتی متر از فضای مخزن را به ازای هر 2.5 سانتی متر از اندازه بدن ماهی رعایت کنیم، ماهی اسکار حتی نیاز به فضای بیشتری در مقایسه با بسیاری از ماهیان آکواریومی دارد. زیرا پیکر ماهی اسکار بیشتر حجیم است تا دوکی شکل و کشیده. از سوی دیگر ریخت و پاش و تولید مقدار زیادی مواد زائد در حین غذا خوردن توسط این ماهی باعث می شود که فضای اضافه برای نگهداری از این ماهی یک ضرورت به حساب آید.

به طور معمول یک جفت اسکار به 250 لیتر فضا برای زندگی احتیاج دارند. آکواریوم محل زندگی این ماهی ها بهتر است بیشتر از 100 لیتر حجم داشته باشد. ماهی های اسکار باید در آبی به سختی 10 تا 15 زندگی کنند و همچنین PH این آب باید حدوداً 7.5 باشد. در واقع آب این ماهیان باید خنثی در نظر گرفته شود. ماهی های اسکار در آب شیرین با دمای تقریبی بین 22 تا 26 درجه سانتیگراد رشد می کنند. اگر دمای آب بیش از 28 درجه سانتیگراد باشد، تخم ریزی را انجام نمی دهند و مسلماً تولید مثل این ماهی با مشکل مواجه خواهد شد.

ماهی های سازگار با اسکار

پیشنهاد می شود که ماهی اسکار در کنار سایر هم نوعان خود نگهداری شود. اما در صورت وجود شرایط مناسب و داشتن آکواریومی بزرگ، ماهیان کت فیش، سیلور دالر، سیچلاید دهان آتشی، سیچلاید گورخری و سیچلاید آکارا می توانند از بهترین ماهیان هم آکواریومی ماهی اسکار باشند.

بیماری های رایج ماهی اسکار

پنج بیماری رایج برای ماهی ها به ویژه ماهی اسکار دیده می شود که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم:

بیماری حفره در سر

این بیماری موجب ایجاد سوراخ هایی بر روی سر ماهی می شود. مشخصه اصلی سوراخ های روی سر ماهی خونی و زخمی نبودن آن است. سوراخ ها بیشتر زمینه ای سفید و روشن دارند و بیشتر به فرو رفتگی شبیه هستند تا زخم. درمان این بیماری در مراحل اولیه بسیار ساده و سریع است و معمولا در صورت تشخیص به موقع باعث تلف شدن ماهی نمی شود.

روش های درمان

1. سریع ترین و بهترین و ارزان ترین گزینه برای درمان بیماری سوراخ روی سر قرص مترونیدازول است.
2. بالا بردن دمای آب بین 30 تا 34 درجه سانتی گراد براساس مقاومت ماهی
3. اضافه کردن یک قاشق غذا خوری نمک بدون ید در هر 20 لیتر آب
4. رژیم غذایی غنی از ویتامین ها و مواد معدنی به طور مثال یک غذای خشک در کنار دل یا میگو می تواند غذای مناسبی برای ماهی ها باشد.
5. خارج کردن ذغال اکتیو از فیلتر(این قضیه به اثبات نرسیده ولی منابع زیادی هستند که شیوع این بیماری را به استفاده مداوم از ذغال اکتیو نسبت می دهند).

بیماری سفیدک

بیماری سفیدک به صورت نمک خشک پاشیده شده روی تن ماهی دیده می شود. این بیماری معمولا در اثر کاهش های ناگهانی دمای آب و یا وارد کردن ماهی ناقل بیماری به آکواریوم ایجاد شده و در صورت عدم رسیدگی به سرعت در میان سایر ماهیان آکواریوم گسترش می یابد.

مداوای آن تا حدودی آسان است البته تا زمانی که انگل روی بدن ماهی قرار دارد، از بین بردن آن غیر ممکن است. ابتدا درجه حرارت آب را بالا ببرید، تا انگل برای تولیدمثل ماهی را ترک کند. در این زمان به راحتی می توان آن را از بین برد.

روش های درمان

دو روش مناسب برای از بین بردن آن ارائه می شود که یکی استفاده از دارو و دیگری بالا بردن درجه حرارت آب است. در نظر داشته باشید که درمان باید در مراحل اولیه بیماری که لکه ها بسیار کم هستند و بر روی سطح بدن پخش نشده اند انجام گیرد. در غیر این صورت ماهی شما بسیار ضعیف شده و شانس درمان کاهش می یابد.

بیماری پوسیدگی باله و دم

یکی از شایع ترین بیماری های آکواریوم پوسیدگی باله و دم ماهی ها است. در این بیماری اگر به موقع رسیدگی و درمان نشود، موجب خوردگی و از بین رفتن قسمت هایی از دم و باله می شود. این بیماری منشا باکتریایی دارد. Flexibacter ،Cytophaga ،Myxobacteria  از باکتری هایی هستند که به عنوان عامل این بیماری معرفی شده اند.

علائم بیماری پوسیدگی باله و دم

1. ضعیف و فرسوده شدن باله و دم ماهی
2. ریش ریش شدن و خورده شدن باله و دم ماهی
3.  پدید آمدن زخم و خوردگی روی پوست بدن ماهی
4. تخریب لایه های پوست
5. کدر شدن سطح چشم
6.  به وجود آمدن زخم های سفید رنگ اطراف دهان
7. به وجود آمدن لایه های سفید و ابری و پنبه ای مانند روی زخم ها
8. تنفس سنگین و سریع و باز بودن آبشش ها
9. تغییر رنگ دادن غشای داخلی آبشش ماهی (خیلی روشن و بی رنگ یا قهوه ای تیره) در این حالت به دلیل مردن بافت داخلی آبشش مرگ ماهی 100% خواهد بود.

روش های درمان

1. اضافه کردن یک قاشق غذا خوری نمک بدون ید به ازای هر 20 لیتر آب.
2. استفاده از محلول آکریفلاوین (یک قطره در هر لیتر)
3. استفاده از یک آنتی بیوتیک وسیع الطیف.

بیرون زدگی چشم

یکی از بیماری های معمول ماهی های آکواریومی متورم شدن و بیرون آمدن چشم از حدقه است. این بیماری ممکن است توسط عوامل مختلف بیماری زا در ماهی ها به وجود آید. معمولا این بیماری جزء علائم ثانوی بیماری های باکتریایی ایکتیوفونوس یا سودوموناس می باشد. در برخی موارد به آسانی می توان تشکیل حباب هوا را داخل چشم که توسط باکتری های مولد گاز ایجاد می شود مشاهده نمود.

هیچ گونه دارویی برای مداوای این گونه آلودگی شناخته نشده است. در مواقعی که بیماری توسط باکتری ایکتیوفونوس حاصل می شود باید ماهی آلوده را از آکواریوم خارج کرده و آن را معدوم نمود. باکتری های مولد گاز ممکن است باعث بیرون آمدن کامل عدسی چشم ماهی گردند. در برخی موارد هم ممکن است زخم حاصله در چشم ماهی، کم کم التیام یافته و به حالت عادی بازگردد، ولی ماهی بینایی خود را از دست می دهد.

تورم شکم

تورم شکم که یکی از بیماری های ماهی های آکواریومی است، به وسیله باکتری های Bacterium lipidorthosae و Vibrio piscuim ایجاد می شود. حتی گاهی هم در ماهی های آکواریومی آب شیرین دیده می شود. در ماهی آلوده، فلس های بدن شروع به بلند شدن کرده و بیرون زده می شوند. ماهی بیمار حرکت کندی دارد و دفعات تنفسش زیاد می شود. دمش حالت فلجی پیدا می کند و اکثرا در مجاورت سطح آب می ماند.

روش های درمان

معالجه این بیماری باید بلافاصله پس از آغاز ماندن ماهی در سطح آب شروع شود. مداوا را می توان با حمام تتراسیکلین به نسبت 60 میلی گرم در هر لیتر آب انجام داد ولی ممکن است موثر نباشد.

اگر معالجه با تتراسیکلین جواب مناسب نداد می توان در هر لیتر آب آکواریوم 150 میلی گرم کریستال دی کرومات پتاسیم و 2 قاشق چایخوری نمک اضافه کرد و مداوا را به مدت دو هفته ادامه داد. پس از آن باید آب آکواریوم کاملا عوض شود.

جمع بندی

ماهی اسکار جزء یکی از پرفروش ترین و پرطرفدارترین ماهی های آکواریوم است. شاید مقاومت بسیار زیاد و سخت جان بودن این ماهی به همراه قیمت مناسبش، نقش و رنگ های روی بدنش آن را جزء اولین انتخاب در آکواریوم های گوشتخوار کرده است. در این مطلب سعی شد به طور مفصل در رابطه با این ماهی محبوب صحبت شود، تا در صورتی که از این ماهی در آکواریوم خود دارید نکات مهم مراقبتی را رعایت کنید.

سوالات متداول